หมากล้อม กระดานแห่งชีวิต

หมากล้อม เป็นหมากกระดานที่ประหลาดที่สุดในโลก ต้องมีมารยาทในการเล่น มีการเคารพให้เกียรติกันทั้ง ก่อนเล่นหลังเล่นและที่สำคัญคือระหว่างการเล่น เป็นเกมส์ที่ถ้าคุณคิดตั้งใจจะเอาชนะ โดยทั่วไปคุณจะไม่ชนะในเกมส์นั้น เกมส์ที่การแพ้ชนะอยู่ที่การยึดพื้นที่ว่าหมากขาวหรือดำใครจะมีพื้นที่มากกว่ากัน ไม่เน้นการเดินหน้าฆ่ามันเช่นหมากกระดานอื่นๆ หมากทุกตัวในกระดานมีระดับเท่ากันหมด ไม่มีการแบ่งชนชั้น ไม่มีแม่ทัพ พระเอก พระรอง เบี้ย ขุนต่างๆ

แต่หมากแต่ละตัวที่วางในเกมส์ก็มีคุณค่าไม่เท่ากันขึ้นอยู่กับตำแหน่งในเกมส์ การเล่นที่ดีต้องทำให้หมากทุกตัวทำงานสอดรับกันให้ได้เต็มประสิทธิภาพที่สุดเท่าที่จะเป็นไปได้ เพราะเราต้องทำงานเป็นทีม และไม่มีเป้าหมายต้องฆ่าขุนศึก ต้องการแค่พื้นที่เท่านั้น การเล่นจะจบเมื่อทั้งสองฝ่ายเห็นตรงกันว่าจบเกมส์เท่านั้นบอกผ่านไปลงต่อทั้งคู่ ในการเล่น ๑ กระดาน เป็น ๑ สงคราม หลายสนามรบ คุณสามารถรุกรับได้ไม่จำกัด อาจจะแพ้ในบางทัพ บางจุด เพื่อเป้าหมายใหญ่ คือ ชนะสงครามได้ ไม่เหมือนหมากกระดานอื่นๆ ที่ ๑ กระดาน ก็มีเพียง ๑ สนามรบเท่านั้น

เมื่อเริ่มกระดาน โดยปกติจะไม่มีหมากใดๆบนกระดานเลย ยกเว้นเกมส์ที่มีการต่อรองกัน ซึ่งเป็นข้อดีอย่างหนึ่งของเกมส์นี้ การวางหมากเป็นแต้มต่อให้ เพื่อให้การเล่นระหว่างผู้ที่มีฝีมือแตกต่างๆกัน สามารถเล่นด้วยกันได้อย่างสูสี ไม่รู้สึกว่าได้เปรียบหรือเสียเปรียบกันมากเกินไป การเล่นก็ง่ายๆผลัดกันวางดำ ขาว ดำ ขาว ดำ สลับๆกันไปเรื่อยๆจนจบ และในการเล่นเมื่อตัดสินใจวางหมากแล้วจะไม่สามารถเลื่อนตำแหน่งของหมากตัวนั้นได้อีกเลย วางแล้ววางเลย หมากนั้นจะหายไปจากเกมส์ได้ก็ต่อเมื่อถูกจับกินเท่านั้น

                      

ในการเล่นผู้ถือหมากดำจะถือว่าได้เปรียบเพราะได้เริ่มเกมส์ก่อนเสมอ ดังนั้นในการเล่นจะต้องมีแต้มต่อที่เรียกว่า “โคมิ” ให้หมากขาวเสมอ ซึ่งแต้มต่อที่ได้จะต้องมีเศษลงด้วยครึ่งแต้มด้วยเสมอ เช่น ๕.๕ แต้ม ๓.๕ แต้ม ขึ้นอยู่กับขนาดของกระดาน กระดานมาตรฐานจะมีขนาด 19X19 เส้น มีจุดตัดกัน ๓๖๑ จุด ดังนั้นแสดงว่ามีจุดวางหมากได้ ๓๖๑ จุด และมีแต้มต่อให้ ๕.๕ แต้ม การเริ่มเล่นดำเริ่มก่อน ซึ่งวางที่จุดตัดใดก็ได้ไม่มีข้อกำหนด แต่มีแบบแผนอยู่เหมือนกันว่าควรวางจุดใดดี มีเป็นสูตรให้เล่นกันได้ แต่มันก็พลิกแพลงได้ตลอด อย่าไปยึดติด

เขาว่ากันว่า ตั้งแต่ประมาณ ๔๐๐๐ ปีก่อนนู้น ที่จุดเริ่มต้นในประเทศจีน แล้วมาโด่งดังที่ญี่ปุ่นและเกาหลี ตั้งแต่มีเกมส์นี้เกิดขึ้นบนโลกนี้ มีการเล่นมาแล้วนับล้านครั้ง ไม่มีเลยที่เกมส์สองเกมส์ใดๆจะมีการเล่นเหมือนกันทุกประการ เพราะโอกาสที่จะเกิดได้มีน้อยมากๆ ลองไปคำนวณดูสิครับว่ามีโอกาสเท่าไหร่ จะมีเกมส์ซ้ำได้อยู่แบบเดียว คือเอาเกมส์เก่า เอาบันทึกเกมส์มาลองศึกษาหาบทเรียนกัน

และถึงตอนนี้ก็ยังไม่มีเครื่องคอมพิวเตอร์เครื่องใด หรือโปรแกรมคอมพิวเตอร์ใดจะสามารถคำนวณการวางหมากได้ดีกว่ามนุษย์ เพราะมันเป็นเกมส์ที่ทั้งง่ายและยากในเกมส์เดียวกัน มีกฏข้อห้ามน้อยเกินไป และการวางหมากพลิกไปได้เรื่อยๆ ดังนั้นจึงไม่เคยมีข่าวว่าคอมพิวเตอร์เครื่องใดสามารถเอาชนะแชมป์โลกได้เลย และคิดว่าจะเป็นเช่นนี้ไปอีกหลายปี หรือหลายสิบปี จนกว่าจะมีปัญญาประดิษฐ์ที่สามารถคิดได้ซับซ้อนเช่นมนุษย์เท่านั้น จึงจะมีโอกาสชนะได้ ทั้งนี้ถ้าจะชนะได้ก็คงเพราะคอมพิวเตอร์ไม่รู้จะความเครียด ไม่เหนื่อย ไม่ล้า ไม่มีท้อ เช่นมนุษย์

การเริ่มเล่นหมากกระดานนี้ก็ง่ายๆ แสนง่าย ไม่มีหลักอะไรให้วุ่นวาย ข้าพเจ้ามั่นใจว่าสอนให้เล่นภายใน ๕ นาที ๑๐ นาที รับรองเล่นได้ทุกคน แต่ใช้เวลาอีกหลาย ๑๐ ปีเพื่อจะเล่นให้เป็น และเก่งพอ ข้าพเจ้าว่าหมากล้อมนี้เป็นหมากกระดานที่เล่นง่ายที่สุดในโลก นอกจากข้อกำหนดต่างๆในการเล่น เช่น ต้องวางหมากตรงตำแหน่งจุดตัดของเส้นเพื่อให้หมากหายใจได้แล้ว ก็มีหลักการจับกิน และในข้อห้ามทั้งหมด ก็มีกฏง่ายๆอยู่แค่ ๒ ข้อ คือ ห้ามฆ่าตัวตาย เพราะการฆ่าตัวตายเป็นเรื่องไร้สาระ ผิดก็เริ่มใหม่ได้ไม่มีอะไร หมากทุกตัวถือว่าเป็น ๑ ชีวิต มีลมหายใจ เดินผิดก็ให้อีกหมากมาช่วยได้ ถ้าหมากอยู่ติดกันก็ถือว่าใช้ลมหายใจร่วมกัน จะตายได้ก็เมื่อหมดลม หายใจไม่ได้ ถ้ากลุ่มหมากหมดลม ต้องตายก็ตายพร้อมกันทั้งกลุ่ม ซึ่งคือการถูกอีกฝ่ายปิดล้อมทุกด้านนั่นเอง ข้อห้ามฆ่าตัวตายนี้คือการห้ามไม่ให้เราวางหมากเพื่อให้ตัวเองถูกปิดล้อมหมดและตายได้ด้วยตัวเอง เช่นเราไม่สามารถวางหมากขาวในช่องว่างล้อมของดำในตำแหน่งที่ ๓ ในรูปด้านล่าง แต่ถ้าวางเพื่อจับกินได้นะครับ เพราะลมเราไม่หมด เช่นในสถานการณ์ “โคะ”

                    

และข้อห้ามอีกข้อคือในสถานการณ์ “โคะ” ซึ่งก็คือหากฝ่ายนึงถูกจับกินแล้ว อีกฝ่ายนึงจะไม่มีสิทธิ์จับกินต่อในทันที ต้องไปทำการต่อรองโคะ คือไปวางหมากในตำแหน่งอื่นๆก่อนจึงจะกลับมาวางหมากที่เดิมเพื่อจับกินอีกครั้งได้ ต้องหาหมากเด็ดไปต่อรอง โดยจะให้เลือกโอกาสที่ดีที่สุดได้เพียงครั้งละ ๑ โอกาสเท่านั้น เพราะวางได้ครั้งละ ๑ หมากนั่นเอง โดยโคะเองก็มีรูปแบบง่าย ดูตัวอย่างเบื้องต้นในรูป แต่ว่าแก้ไขโคะได้ไม่ง่ายหรอกนะครับ โคะมีได้หลายรูปแบบ และแก้ได้หลายแบบ ตามความสำคัญของโคะนั่น จะเห็นว่ามีกฏห้ามเพียง ๒ ข้อเท่านี้เอง ง่ายแสนง่าย ไม่ซับซ้อนเลย

                 

ในการเล่นที่ง่ายแสนง่าย มีสิ่งที่ยากแสนยากแอบอยู่มากมาย ใช่ว่าการวางหมาก ๑ หมาก สลับไปมา ได้พื้นที่มากสุด แล้วจะหยุดอยู่แค่นั้น การเล่นหมากล้อมเป็นทั้งศาตร์และศิลป์ ในการเล่นเกมส์มีอะไรแฝงอยู่มากมาย มีทั้งการวางหมากหลอกให้จับกินก่อนเพื่อจะได้กินกลับมากกว่า มีหมากลวง หมากชี้เป็นชี้ตาย เป็นทั้งคณิตศาสตร์ วิทยาศาสตร์ ปรัชญา ยุทธศาสตร์ มีการเมือง ต้องวางแผนเป็นกลยุทธ และเป็นอื่นๆได้อีก ลองคิดดูสิครับว่าเป็นอะไรได้อีกบ้าง

เป็นสื่อทำทายความคิดผู้เล่นก็ได้ เราสามารถศึกษาลักษณะคนจากเกมส์ที่เขาเล่นก็ได้ แต่ใช่ว่าคนเล่นหมากล้อมเก่งจะทำงานอย่างอื่นหรือเก่งไปหมดทุกอย่าง หรือดำเนินชีวิตได้ดีกว่าคนอื่นๆ หรือจะรวยกว่าคนอื่น (อันนี้ถ้าอยู่ญี่ปุ่น เกาหลี รวยแน่ เพราะเขามีอาชีพ นักเล่นหมากล้อมโดยเฉพาะ มีรางวัลให้เป็นหลักล้าน เป็นอาชีพที่ได้รับการยอมรับในระดับสูงของสังคม) เพราะชีวิตเป็นอะไรที่ซับซ้อนกว่านั้น แม้ชีวิตจะซับซ้อนกว่าหมากล้อม แต่หมากล้อมก็ยังมีอะไรอีกเยอะให้คุณศึกษา ลองเล่นดูสิครับแล้วคุณจะรู้ว่ามันเอามาประยุกต์ใช้กับชีวิตได้เยอะแยะจริงๆ (แนะนำว่าควรจะมีคนแนะนำในการหัดเล่น)

ลองไปศึกษาหาข้อมูลที่ได้ สมาคมกีฬาหมากล้อมแห่งประเทศไทย  ไปลองเล่นกับคนไทยได้ที่ thaibg  หรือใน yahoo game ก็มี หรือไป web site server ที่มืออาชีพหรือคนเก่งๆระดับโลกมาเล่นกันก็มีเยอะ มีเกมส์บน PC, Pocket PC ให้มาลองเล่นก็มีหลายตัว ลองอ่านบทความตาม Link นี้ดูแนะนำไว้เยี่ยมทีเดียวครับ

แปลกมั้ยครับ เกมส์ที่ไม่ให้ยึดหลักการเอาชนะ ไม่เน้นเดินหน้าฆ่า ฆ่า ฆ่า เป็นเกมส์หมากกระดานที่ต้องการแค่พื้นที่ครอบครองให้มากที่สุด ทั้งเกมส์ตั้งแต่ต้นจนจบ อาจจะไม่มีการจับกินกันเลยก็ได้ แต่เกมส์นี้เมื่อเล่นจบ ไม่มีการเสมอกันนะครับ ไม่มี win-win ไม่มี lose-lose แต่จะต้องมีผู้แพ้และผู้ชนะเสมอ จะชนะมากหรือน้อยก็แค่นั้นเอง อย่างน้อยสุดก็แพ้ชนะกัน ๐.๕ แต้ม จากแต้มต่อตอนเริ่มกระดาน เป็นเหมือนชีวิตเรา เป็นหมากกระดานแห่งชีวิต จะต้องมีผู้แพ้และผู้ชนะเสมอ.. ข้าพเจ้าเอง

Tags: จีน, สงคราม, หมากล้อม, board game, GO, IGO, thaibg, win-win